Co podlega obowiązkowi podatkowemu
Jeśli otrzymałeś pożyczkę, to czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC), z wyjątkiem przypadków gdy istnieje podstawa prawna do wyłączenia obowiązku zapłaty PCC lub zwolnienia z tego podatku.
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy pożyczki. Jeśli umowa pożyczki określa, że wypłata kwoty pożyczki nastąpi niejednokrotnie i suma wypłat nie jest znana w chwili zawarcia umowy, to obowiązek podatkowy powstaje w chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.
Od chwili, w której powstaje obowiązek podatkowy, zależy termin złożenia deklaracji PCC‑3 i zapłaty podatku.
Kiedy umowa pożyczki nie podlega PCC
Jeżeli umowa pożyczki podlega opodatkowaniu VAT lub przynajmniej jedna ze stron umowy z tytułu dokonania tej czynności jest zwolniona z podatku VAT, to umowa pożyczki nie podlega opodatkowaniu PCC.
Kogo dotyczy obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy ciąży na biorącym pożyczkę.
Jeśli kilka osób biorących pożyczkę zawiera jedną umowę pożyczki (solidarnie odpowiadają za zwrot pożyczki), to wszystkie te osoby odpowiadają solidarnie za zapłatę podatku. Oznacza to, że podatek w należnej wysokości może być zapłacony przez jedną z tych osób w całości, przez każdą z nich w równej wysokości, albo przez niektórych z nich. Części nie muszą być równe, ale suma wpłat powinna być równa kwocie należnego podatku. Jeśli podatek nie zostanie zapłacony przez te osoby w terminie i w całości – organ podatkowy może sam zdecydować kto i ile zapłaci (ale wówczas z dodatkowymi kosztami egzekucyjnymi i odsetkami).
Czym jest podstawa opodatkowania
Podstawą opodatkowania jest wartość pożyczki albo każda przekazana kwota, jeśli wartość pożyczki nie była ustalona z góry.
Przykład: Pan Jan chciał przeprowadzić remont mieszkania. W marcu podpisał z panem Wojciechem umowę pożyczki. Uzgodnili, że w przypadku braku wystarczających środków na zapłatę za wykonane prace, pan Wojciech pożyczy panu Janowi kwotę do 10 000 zł. W rzeczywistości pan Jan w lipcu pożyczył 8 000 zł, a we wrześniu 2 000 zł. W październiku spłacił 10 000 zł, a następnie w listopadzie znowu pożyczył 1 500 zł.
W takim przypadku pan Jan powinien zapłacić podatek od każdej pożyczonej kwoty, czyli od 8 000 zł, od 2 000 zł i od 1 500 zł.
Jak obliczyć podatek
Wysokość podatku PCC wyliczasz przy zastosowaniu stawki 0,5% podstawy opodatkowania.
Przykład: Jeśli otrzymałeś pożyczkę w kwocie 20 000 zł, to kwota podatku wyniesie: 20 000 zł × 0,5% = 100 zł
W pewnych przypadkach stawka podatku może wynosić 20% podstawy opodatkowania - jest to stawka sankcyjna. Obowiązuje ona, jeśli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:
- powołujesz się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony,
- powołujesz się na fakt zawarcia umowy pożyczki z osobą z najbliższej rodziny (małżonkiem, dzieckiem, wnukiem, prawnukiem, rodzicem, dziadkiem, babcią, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem, macochą oraz inną osobą uważaną za wstępnych lub wstępnych w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn) i nie udokumentujesz otrzymania tych pieniędzy na swój rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową albo przekazem pocztowym.
Zwolnienie od podatku
Kto jest zwolniony z podatku
Z podatku zwolnione są, m.in.:
- organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności (będą biorącymi pożyczkę) wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Co jest zwolnione z podatku
Umowa pożyczki jest zwolniona z PCC, m.in. w przypadku, gdy:
- zawarta jest między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej i jej wysokość nie przekracza kwoty wolnej od podatku od spadków i darowizn, określonej dla tej grupy podatkowej, tj. 36 120 zł (obowiązuje zasada sumowania wszystkich pożyczek od tej samej osoby z ostatniego roku i 5 lat poprzedzających ten rok; do I grupy zalicza się: małżonka, rodziców, dziadków, pradziadków, dzieci, wnuki, prawnuki, pasierba, ojczyma, macochę, rodzeństwo, teściów, zięcia, synową oraz inne osoby uważane za wstępnych lub wstępnych w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn - wymienione niżej);
- zawarta jest między osobami z najbliższej rodziny i jej przedmiotem są środki pieniężne w wysokości przekraczającej kwotę wolną od podatku (tj. 36 120 zł, liczoną jak wyżej), jeżeli pożyczkobiorca spełni łącznie warunki:
- w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od daty zawarcia umowy pożyczki złoży właściwemu organowi podatkowemu deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-3) oraz
- udokumentuje otrzymanie pieniędzy na swój rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym,
- kwota lub wartość pożyczki od osoby spoza I grupy podatkowej nie przekracza 1 000 zł,
- zawarta jest między wspólnikiem (akcjonariuszem) a spółką kapitałową.
W przypadku umowy pożyczki zawartej między osobami najbliższymi, warunek złożenia deklaracji nie dotyczy przypadku, gdy umowa jest zawarta w formie aktu notarialnego, przy czym należy spełnić warunek udokumentowania otrzymania pieniędzy w sposób określony w ustawie (jak wyżej).
Ze zwolnienia od PCC umowy pożyczki środków pieniężnych zawartej między osobami najbliższymi korzystają: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (pradziadkowie, dziadkowie, rodzice), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, a także inne osoby uważane za zstępnych i wstępnych, w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn - jeżeli spełnią łącznie wyżej wymienione warunki.
Za zstępnych uważa się również przysposobionych i ich zstępnych oraz osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Za wstępnych uważa się także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, a za rodziców uważa się również przysposabiających.
Jaki wypełnić formularz
Deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
Jeżeli zawarta przez Ciebie umowa pożyczki podlega PCC i nie została zawarta w formie aktu notarialnego u notariusza (płatnika PCC), naczelnikowi urzędu skarbowego składasz deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC‑3.
Jeżeli jedną umowę pożyczki zawiera kilka osób biorących pożyczkę, wraz z deklaracją składaną przez jednego podatnika biorącego pożyczkę pozostali składają załączniki PCC‑3/A (Informacja o pozostałych podatnikach). Jedna z osób biorących pożyczkę wypełnia i podpisuje deklarację PCC-3, a każda z pozostałych załącznik Informację PCC-3/A).
Składając deklarację sam określasz podstawę opodatkowania, stawkę podatku oraz obliczasz podatek.
Zbiorcza deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
Jeżeli w danym miesiącu dokonałeś co najmniej trzech czynności cywilnoprawnych obejmujących umowę pożyczki (takie umowy) lub umowę sprzedaży rzeczy ruchomych lub praw majątkowych (takie umowy), a ostatnia z tych trzech czynności zostanie dokonana przed upływem 14 dni od dnia dokonania pierwszej z nich, możesz złożyć zbiorczą deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC‑4.
Przykład 1: Podatnik 3, 4 i 16 września zawarł trzy umowy pożyczki, a następnie w dniach 20 i 29 września kolejne umowy – sprzedaży (nabył samochód i papiery wartościowe). Podatnik jest uprawniony do złożenia jednej zbiorczej deklaracji PCC-4 za miesiąc wrzesień (dotyczącej wszystkich transakcji dokonanych we wrześniu), bowiem zawarł trzy umowy w okresie 14 dni od dnia zawarcia pierwszej z nich.
Przykład 2: Podatnik zawarł 5 sierpnia pierwszą umowę pożyczki, a kolejne dwie – 23 i 26 sierpnia. Podatnik nie może złożyć zbiorczej deklaracji PCC‑4 za miesiąc sierpień, gdyż nie spełnił warunku polegającego na zawarciu trzech umów w okresie 14 dni od dnia zawarcia pierwszej z nich.
Gdy po stronie osób biorących pożyczkę występuje więcej osób, w takim przypadku jedna z nich składa deklarację PCC‑4, a każda z pozostałych składa załącznik PCC‑4/A (temu samemu naczelnikowi urzędu skarbowego).
W przypadku, gdy osoba biorąca pożyczkę nie ma siedziby ani miejsca zamieszkania na terytorium RP lub w miesiącu za który składana jest zbiorcza deklaracja zmieniła na terytorium RP miejsce zamieszkania lub siedzibę, co spowodowało w konsekwencji zmianę gminy, razem ze zbiorczą deklaracją PCC-4 powinna złożyć załącznik PCC‑4/B.
W jaki sposób złożyć dokumenty
Dokumenty możesz złożyć:
- elektronicznie w serwisie e-Urząd Skarbowy w zakładce e-Deklaracje, dla zalogowanych użytkowników konta osoby fizycznej nie wymagają podpisu danymi autoryzującymi ani podpisu kwalifikowanego, lub
- elektronicznie w usłudze e-Deklaracje, podpisując je danymi autoryzacyjnymi albo kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo
- papierowo, bezpośrednio we właściwym miejscowo urzędzie skarbowym albo w innym, dowolnym urzędzie skarbowym (z wyłączeniem wyspecjalizowanych urzędów skarbowych) lub za pośrednictwem operatora pocztowego. Sprawdź adresy urzędów
W przypadku składania deklaracji drogą elektroniczną, załączniki odpowiednio PCC-3/A albo PCC-4/A składa się jako odrębne formularze, temu samemu naczelnikowi, któremu składa się deklarację PCC-3 albo zbiorczą deklarację PCC-4.
Formularze podatkowe PCC-3, PCC-3/A, PCC-4, PCC-4/A i PCC-4/B są dostępne na stronie podatki.gov.pl jako formularze online oraz do wydruku.
Kiedy i komu złożyć dokumenty
Deklarację PCC-3 (lub PCC-3 wraz z załącznikiem PCC-3A) składasz w ciągu 14. dni od dnia zawarcia umowy.
Deklarację PCC‑4 (wraz z załącznikami PCC-4/A lub PCC-4/B) należy złożyć w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Do deklaracji nie załączasz umowy, ale organ podatkowy może Cię poprosić o jej okazanie.
Deklarację składa się naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania (siedziby) pożyczkobiorcy.
W przypadku, gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku podmiotach, deklarację składa się do naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby jednego z biorących pożyczkę.
Sprawdź, który organ podatkowy jest właściwy w sprawach PCC
Deklaracji nie składasz się, jeżeli umowa pożyczki nie podlega PCC lub jest z niego zwolniona (z wyjątkiem zwolnienia umowy pożyczki środków pieniężnych zawartej między osobami najbliższymi) albo została zawarta u notariusza.
Termin i sposób zapłaty podatku
Jeżeli składasz deklarację PCC-3, podatek należy wpłacić na rachunek bankowy właściwego urzędu – w ciągu 14. dni od dnia zawarcia umowy.
Jeżeli składasz deklarację PCC-4 podatek należy wpłacić na rachunek bankowy właściwego urzędu – w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Czynności tej możesz dokonać za pośrednictwem e-Urząd Skarbowy.
Podstawa prawna
- ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych
- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 listopada 2023 r. w sprawie pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych
- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 maja 2019 r. w sprawie wzoru zbiorczej deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych
