4
4
0
Potrzebne zwolnienie z naliczania VAT-u na darowizny
Kategoria: VAT
Numer zgłoszenia: Głos_podatnika_VAT_114528
Data zgłoszenia: 16.04.2020
Status pomysłu: Wyjaśnione
W związku z epidemią koronawirusa wiele osób i organizacji znalazło się w trudnej sytuacji. Są też chętne firmy, które mogą im pomóc i przekazać produkowane przez siebie artykuły. Niestety problemem jest polskie prawo – przedsiębiorcy muszą zapłacić VAT od darowizn. Dotychczasowe rozwiązania w tym zakresie są niewystarczające. Darowizny tylko niektórych produktów są zwolnione z VAT, a potrzeby są dużo szersze. Problem istniał od zawsze, ale pandemia tylko go uwypukliła i pokazała absurdalność przepisów, że bardziej opłaca się wyrzucić niż oddać. Niestety dotychczasowe rozwiązania nie wyczerpują ogromu potrzeb z jakimi spotykają się przedsiębiorcy, którzy chcą pomagać. Niestety też potrzeby te nie znikną z chwilą odwołania pandemii, dlatego potrzebne jest zwolnienie z VAT darowizn wszelkich produktów i bezterminowo. We Włoszech już przyjęto takie rozwiązanie i VAT nie jest naliczany od darowizn wszelkich produktów – jest to rozwiązanie bezterminowe, bo zapewne z kryzysem wywołanym przez epidemię będziemy zmagać się jeszcze długo.
W pierwszej kolejności należy wskazać na ścisłą harmonizację przepisów w zakresie podatku od wartości dodanej w UE, co oznacza, że przepisy ustawy o VAT [1] muszą być zgodne z przepisami dyrektywy VAT [2] oraz orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczącym tego podatku. Uniemożliwia to państwom członkowskim UE dowolne kształtowanie wysokości stawek podatkowych i zwolnień od podatku VAT. Dyrektywa VAT nie przewiduje możliwości wprowadzenia preferencji w postulowanym zakresie, tym bardziej dla tak szerokiego (i otwartego) katalogu towarów przekazywanych nieodpłatnie (w drodze darowizny) bez względu na cel takiej darowizny.
Podkreślić należy, że przepisy dotyczące VAT (zarówno dyrektywa VAT, jak i ustawa o VAT) nie zakładają – co do zasady – opodatkowania tym podatkiem darowizn towarów, tego rodzaju transakcje są opodatkowane, gdy spełnione są wymienione w przepisach warunki, tj. gdy podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Zasady te nie dotyczą prezentów o małej wartości i próbek, kwestia ta nie ma jednak zastosowania w niniejszej sprawie.
W większości państw członkowskich Unii Europejskiej nie przewidziano ulg w podatku od wartości dodanej dla darowizn na cele charytatywne. Jednakże w niektórych państwach członkowskich UE obowiązują pewne preferencje podatkowe w zakresie niektórych nieodpłatnych przekazań towarów. Dotyczy to takich krajów jak Belgia, Francja, Włochy, Dania, Bułgaria, Holandia czy Niemcy. Należy jednakże zauważyć, iż co do zasady w żadnym państwie członkowskim nie wprowadzono bezwarunkowego wyłączenia z VAT lub zwolnienia z prawem do odliczenia dla wszystkich czynności nieodpłatnego przekazania. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż funkcjonujące wyłączenia z opodatkowania dla darowizn dotyczą towarów charakteryzujących się przedmiotową niesprzedawalnością (ze względu na ustawowo określone przesłanki towary te nie mogą zostać sprzedane lub muszą zostać wycofane z rynku). Zatem towary te straciły status towaru handlowego jeszcze przed czynnością nieodpłatnego przekazania (darowizn). Z reguły takie preferencje podatkowe nie obejmują również usług – ich zakres jest ograniczony wyłącznie do towarów. Poza ograniczeniami przedmiotowymi ww. państwa co do zasady wprowadziły również ograniczenia podmiotowe – wyłączenia z opodatkowania dla darowizn dotyczą określonych towarów przekazywanych na rzecz ściśle określonego kręgu podmiotów. Takimi podmiotami najczęściej bywają organizacje charytatywne, stowarzyszenia czy fundacje prowadzące działalność wyłącznie w zakresie pomocy społecznej, kultury, sportu, nauki. Poza ograniczeniami przedmiotowo-podmiotowymi ww. państwa co do zasady wprowadziły również inne wymogi skorzystania z takiej preferencji – np. dotyczące ścisłej ewidencji każdej takiej czynności, posiadania dokładnych danych beneficjentów tej czynności czy raportowania. Alternatywne rozwiązanie przewidziano w Danii, gdzie darowizna podlega opodatkowaniu, lecz podstawa opodatkowania może zostać określona w symbolicznej wysokości.
W przedmiocie uzasadnień do wprowadzenia ww. preferencji podatkowych wskazuje się, iż chociaż nie wynika to wprost z dyrektywy VAT, to istnieje uzasadnienie ekonomiczne i społeczne: przedmiotem darowizny są towary, które w przeciwnym wypadku zostałyby zniszczone. Przywoływana jest tu również unijna polityka zmierzająca do redukcji odpadów. Wskazuje się, iż racjonalne jest stworzenie alternatywy dla zniszczenia towarów w postaci możliwości ich darowizny – bez negatywnych konsekwencji podatkowych (co obejmuje nie tylko brak opodatkowania samej czynności, ale i zabezpieczenie prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu darowanych towarów).
Zgodność z prawem unijnym takich regulacji może jednak budzić pewne wątpliwości.
Podkreślić należy, że w związku z obecną trudną sytuacją związaną z pandemią COVID-19, jak również wynikającymi z tej sytuacji problemami społecznymi i gospodarczymi wprowadzone zostały w Polsce czasowe preferencje w obszarze darowizn określonych towarów (np. dla towarów związanych z ochroną zdrowia – m.in. wyroby medyczne i farmaceutyczne, środki dezynfekujące, testy diagnostyczne, środki ochrony indywidualnej, dla określonych kategorii sprzętu komputerowego, przede wszystkim laptopy i tablety) przekazywanych na rzecz wskazanych w przepisach podmiotów, jak również dla nieodpłatnie świadczonych usług (świadczone bezpośrednio w budynkach określonych placówek ochrony zdrowia usługi budowlanych czy remontowe) – przy spełnieniu określonych ściśle warunków [3]. Przepisy wprowadzające te preferencje, w związku z wyjątkową sytuacją i działaniami podejmowanymi w ramach łagodzenia skutków COVID-19 zarówno przez organy UE, jak i inne państwa członkowskie, mają jednak charakter szczególny i czasowy.
Należy mieć też na uwadze, że wszelkie niestandardowe rozwiązania, co do których mogą istnieć wątpliwości, czy wpisują się w ramy przepisów unijnych, powinny być stosowane z ostrożnością. Należy bowiem brać pod uwagę ryzyko wszczęcia przez Komisję Europejską (KE) tzw. postępowania naruszeniowego przeciwko Polsce, które może ewentualnie skutkować poważnymi sankcjami finansowymi.
Resort finansów stale monitoruje sytuację w tym obszarze, prowadząc również aktywny dialog z KE w zakresie możliwości wprowadzenia pewnych preferencji w ramach obowiązujących przepisów, mając na względzie konieczność zachowania minimalnego ryzyka zakwestionowania takiego działania ze strony organów UE. Nie jest zatem wykluczone przyjęcie pewnych rozwiązań w omawianym obszarze, mających na celu wspieranie przedsiębiorców oraz uwzględniających specyficzne warunki i potrzeby różnych branż. Ostateczny jednak ich kształt, a więc i zakres preferencji, będzie musiał być przedmiotem szczegółowych analiz pod kątem nie tylko ich efektywności w zakresie osiągania celów społecznych i gospodarczych, ale i potencjalnych skutków finansowych z nich wynikających dla strony dochodowej i wydatkowej budżetu państwa.
[1] Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r. poz. 685, z późn. zm.)
[2] Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, s. 1, z późn. zm.)
[3] Przepisy Rozdziału 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz. U. poz. 527, z późn. zm.)
Podkreślić należy, że przepisy dotyczące VAT (zarówno dyrektywa VAT, jak i ustawa o VAT) nie zakładają – co do zasady – opodatkowania tym podatkiem darowizn towarów, tego rodzaju transakcje są opodatkowane, gdy spełnione są wymienione w przepisach warunki, tj. gdy podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Zasady te nie dotyczą prezentów o małej wartości i próbek, kwestia ta nie ma jednak zastosowania w niniejszej sprawie.
W większości państw członkowskich Unii Europejskiej nie przewidziano ulg w podatku od wartości dodanej dla darowizn na cele charytatywne. Jednakże w niektórych państwach członkowskich UE obowiązują pewne preferencje podatkowe w zakresie niektórych nieodpłatnych przekazań towarów. Dotyczy to takich krajów jak Belgia, Francja, Włochy, Dania, Bułgaria, Holandia czy Niemcy. Należy jednakże zauważyć, iż co do zasady w żadnym państwie członkowskim nie wprowadzono bezwarunkowego wyłączenia z VAT lub zwolnienia z prawem do odliczenia dla wszystkich czynności nieodpłatnego przekazania. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż funkcjonujące wyłączenia z opodatkowania dla darowizn dotyczą towarów charakteryzujących się przedmiotową niesprzedawalnością (ze względu na ustawowo określone przesłanki towary te nie mogą zostać sprzedane lub muszą zostać wycofane z rynku). Zatem towary te straciły status towaru handlowego jeszcze przed czynnością nieodpłatnego przekazania (darowizn). Z reguły takie preferencje podatkowe nie obejmują również usług – ich zakres jest ograniczony wyłącznie do towarów. Poza ograniczeniami przedmiotowymi ww. państwa co do zasady wprowadziły również ograniczenia podmiotowe – wyłączenia z opodatkowania dla darowizn dotyczą określonych towarów przekazywanych na rzecz ściśle określonego kręgu podmiotów. Takimi podmiotami najczęściej bywają organizacje charytatywne, stowarzyszenia czy fundacje prowadzące działalność wyłącznie w zakresie pomocy społecznej, kultury, sportu, nauki. Poza ograniczeniami przedmiotowo-podmiotowymi ww. państwa co do zasady wprowadziły również inne wymogi skorzystania z takiej preferencji – np. dotyczące ścisłej ewidencji każdej takiej czynności, posiadania dokładnych danych beneficjentów tej czynności czy raportowania. Alternatywne rozwiązanie przewidziano w Danii, gdzie darowizna podlega opodatkowaniu, lecz podstawa opodatkowania może zostać określona w symbolicznej wysokości.
W przedmiocie uzasadnień do wprowadzenia ww. preferencji podatkowych wskazuje się, iż chociaż nie wynika to wprost z dyrektywy VAT, to istnieje uzasadnienie ekonomiczne i społeczne: przedmiotem darowizny są towary, które w przeciwnym wypadku zostałyby zniszczone. Przywoływana jest tu również unijna polityka zmierzająca do redukcji odpadów. Wskazuje się, iż racjonalne jest stworzenie alternatywy dla zniszczenia towarów w postaci możliwości ich darowizny – bez negatywnych konsekwencji podatkowych (co obejmuje nie tylko brak opodatkowania samej czynności, ale i zabezpieczenie prawa do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu darowanych towarów).
Zgodność z prawem unijnym takich regulacji może jednak budzić pewne wątpliwości.
Podkreślić należy, że w związku z obecną trudną sytuacją związaną z pandemią COVID-19, jak również wynikającymi z tej sytuacji problemami społecznymi i gospodarczymi wprowadzone zostały w Polsce czasowe preferencje w obszarze darowizn określonych towarów (np. dla towarów związanych z ochroną zdrowia – m.in. wyroby medyczne i farmaceutyczne, środki dezynfekujące, testy diagnostyczne, środki ochrony indywidualnej, dla określonych kategorii sprzętu komputerowego, przede wszystkim laptopy i tablety) przekazywanych na rzecz wskazanych w przepisach podmiotów, jak również dla nieodpłatnie świadczonych usług (świadczone bezpośrednio w budynkach określonych placówek ochrony zdrowia usługi budowlanych czy remontowe) – przy spełnieniu określonych ściśle warunków [3]. Przepisy wprowadzające te preferencje, w związku z wyjątkową sytuacją i działaniami podejmowanymi w ramach łagodzenia skutków COVID-19 zarówno przez organy UE, jak i inne państwa członkowskie, mają jednak charakter szczególny i czasowy.
Należy mieć też na uwadze, że wszelkie niestandardowe rozwiązania, co do których mogą istnieć wątpliwości, czy wpisują się w ramy przepisów unijnych, powinny być stosowane z ostrożnością. Należy bowiem brać pod uwagę ryzyko wszczęcia przez Komisję Europejską (KE) tzw. postępowania naruszeniowego przeciwko Polsce, które może ewentualnie skutkować poważnymi sankcjami finansowymi.
Resort finansów stale monitoruje sytuację w tym obszarze, prowadząc również aktywny dialog z KE w zakresie możliwości wprowadzenia pewnych preferencji w ramach obowiązujących przepisów, mając na względzie konieczność zachowania minimalnego ryzyka zakwestionowania takiego działania ze strony organów UE. Nie jest zatem wykluczone przyjęcie pewnych rozwiązań w omawianym obszarze, mających na celu wspieranie przedsiębiorców oraz uwzględniających specyficzne warunki i potrzeby różnych branż. Ostateczny jednak ich kształt, a więc i zakres preferencji, będzie musiał być przedmiotem szczegółowych analiz pod kątem nie tylko ich efektywności w zakresie osiągania celów społecznych i gospodarczych, ale i potencjalnych skutków finansowych z nich wynikających dla strony dochodowej i wydatkowej budżetu państwa.
[1] Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r. poz. 685, z późn. zm.)
[2] Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, s. 1, z późn. zm.)
[3] Przepisy Rozdziału 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz. U. poz. 527, z późn. zm.)